مبارزه با بیماری‌های قارچی در تاکستان‌های انگور

به عنوان یک باغدار، چندبار تا به حال با بیماری‌های قارچی در تاکستان‌های انگور مواجه شده‌اید؟ همه ما می‌دانیم یکی از بزرگترین چالش‌های درختان انگور، آسیب پذیر بودنشان در برابر بیماری‌های قارچی است که برای بسیاری از ما آشنا و در عین حال پیچیده است.

در این مطلب قصد داریم تجربیات و دانش خود را با شما به اشتراک بگذاریم تا با راهکارهایی علمی و عملی، بتوانیم این دشمن خاموش را بهتر بشناسیم و برای مبارزه با آن آماده‌تر باشیم.

اگر می‌خواهید یک تاکستان سالم و پربار داشته باشد، تا انتها همراه ما در رویال نهال باشید!

آشنایی با انواع بیماری‌های قارچی درختان انگور

در این بخش، رایج‌ترین بیماری‌های قارچی را بررسی می‌کنیم:

1. سفیدک پودری (Uncinula necator)

سفیدک پودری، که گاهی به آن سفیدک سطحی یا سفیدک حقیقی هم می‌گویند، توسط قارچی به نام Uncinula necator ایجاد می‌شود و یکی از رایج‌ترین بیماری‌های انگور در سراسر جهان است.

این قارچ، به عنوان یک انگل اجباری شناخته می‌شود، یعنی نمی‌تواند روی محیط‌های غیرزنده یا در آزمایشگاه به صورت مستقل رشد کند.

در طبیعت، این قارچ برای بقا به دو روش مختلف متکی است: در مناطق سرد و معتدل، به شکل آسکوکارپ (نوعی ساختار تولید مثل جنسی) و در مناطق گرمسیری و نیمه ‌گرمسیری، به صورت میسیلیوم که در جوانه‌های سال آینده باقی می‌ماند.

وقتی شرایط محیطی مساعد باشد (دوره‌های خشکسالی)، سفیدک پودری می‌تواند به یکی از چالش‌های جدی باغداران تبدیل شود.

برای مشاهده لیست انواع نهال انگور ایرانی و خارجی روی عبارت "نهال انگور" کلیک کنید.

2. سفیدک داخلی یا دروغین (Plasmopara viticola)

سفیدک داخلی یا سفیدک دروغین انگور که به نام سفیدک کرکی هم شناخته می‌شود، توسط شبه‌ قارچی به نام Plasmopara viticola ایجاد می‌شود.

سفیدک داخلی، در بافت‌های خشک شده و بستر تاکستان به مدت چند سال (گاهی تا پنج سال یا بیشتر) زمستان ‌گذرانی می‌کند.

با شروع فصل بهار و فعال شدن جوانه‌ها، این بیماری دوباره فعال شده و به سرعت بخش‌های سبز گیاه را دربرمی‌گیرد.

آلودگی اولیه زمانی رخ می‌دهد که دمای هوا بالاتر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد باشد و حداقل ۱۰ میلی‌متر بارش باران در طول ۲۴ ساعت اتفاق افتاده باشد.

3. آنتراکنوز مو (Sphaceloma ampelinum)

آنتراکنوز مو که توسط قارچی به نام Sphaceloma ampelinum ایجاد می‌شود، یکی از بیماری‌های مهم انگور است که باعث به وجود آمدن لکه‌های مشخصی روی دانه‌های انگور می‌شود.

این بیماری به دلیل ظاهر خاص لکه‌ها، در میان باغداران با نام پوسیدگی «چشم پرنده» (bird’s eye rot) نیز شناخته می‌شود.

کنیدی‌های قارچ عامل این بیماری، سلول‌هایی تک ‌سلولی و بی‌رنگ هستند که شکل تخم‌ مرغی یا کشیده داشته و اندازه‌ای حدود ۲ تا ۳ در عرض و ۵ تا ۶ میکرون در طول دارند.

4. پوسیدگی سیاه (Guignardia bidwellii)

قارچ Guignardia bidwellii مسئول ایجاد بیماری پوسیدگی سیاه در تاک‌ها است. این قارچ معمولا زمستان را روی شاخه‌ها، پیچک‌ها، برگ‌ها و حتی روی زمین می‌گذراند.

میوه‌های مومیایی ‌شده که روی گیاه باقی می‌مانند یا روی زمین افتاده‌اند، منبع اصلی آلودگی برای فصل‌های بعدی به شمار می‌آیند.

5. کپک خاکستری

کپک خاکستری خوشه‌های تاک که با نام علمی Botrytis cinerea شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی است که قبل و بعد از برداشت محصول انگور به طور جدی باغداران را تهدید می‌کند.

این قارچ با ترشح آنزیم‌هایی به بافت سلولی آسیب می‌زند و باعث مرگ سلول‌ها می‌شود، سپس مواد مغذی را از بافت‌های مرده جذب می‌کند.

اگر این بیماری کنترل نشود، می‌تواند به سرعت پیشرفت کرده و حتی خوشه‌های گل‌ دهنده را خشک کند. روی ساقه‌های تاک، زخم‌های قهوه‌ای رنگی ظاهر می‌شود که به مرور زمان سیاه شده و بزرگ‌تر می‌شوند.

آلودگی به کپک خاکستری به سادگی قابل تشخیص است، زیرا علائم آن به وضوح دیده می‌شود و از همین رو باغداران باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند.

مطالعه بیشتر : بهترین سم برای درخت انگور

علائم تشخیصی قارچ‌ها در برگ، ساقه و میوه

هرکدام از بیماری‌های قارچی، علائم مشخصی دارند که شناختن آنها، می‌تواند در اقدام به موقع، به شما کمک کند. در این بخش، برای کمک به شما همراهان همیشگی رویال نهال، این علائم را بررسی می‌کنیم:

1. لکه‌های سفید و پودری روی برگ‌ها

سفیدک پودری (Uncinula necator) معمولا اولین علامت خود را به صورت لکه‌های سفید یا خاکستری پودری روی برگ‌ها و ساقه‌ها نشان می‌دهد.

این لکه‌ها ابتدا روی برگ‌های جوان به شکل تاول‌های کوچک ظاهر می‌شوند و بیشتر از سمت زیرین برگ آغاز می‌شوند، سپس به سایر قسمت‌های برگ سرایت می‌کنند.

به مرور زمان، روی سطح برگ‌ها پوششی شبیه آرد تشکیل می‌شود که در واقع اندام‌های تولید مثلی قارچ، یعنی کنیدیوفورها هستند.

زمانی که برگ‌های جوان در معرض این قارچ قرار می‌گیرند، رشدشان متوقف شده و ممکن است شکلشان به صورت چین ‌خورده یا کاسه‌ای شود.

همچنین رنگ برگ‌ها ممکن است کمرنگ‌تر شود. در موارد شدید آلودگی، برگ‌ها در تابستان قهوه‌ای شده و زودتر از فصل پاییز می‌ریزند.

2. پوشش خاکستری روی خوشه‌ها

پوسیدگی خاکستری یا Botrytis cinerea یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی است که خوشه‌های انگور را در بسیاری از نقاط جهان تهدید می‌کند.

این بیماری با ظاهر شدن لایه‌ای خاکستری ‌رنگ روی خوشه‌ها شناخته می‌شود که به راحتی قابل تشخیص است. شدت آلودگی در خوشه‌هایی که دانه‌هایشان به هم نزدیک و متراکم هستند، بیشتر دیده می‌شود.

در شرایط هوای خشک، دانه‌های آلوده خشک و سخت می‌شوند، اما اگر رطوبت هوا بالا باشد، این دانه‌ها نرم و آبکی شده و سطحشان با پوششی خاکستری از قارچ پوشانده می‌شود.

در این وضعیت، انگورهای سفید به رنگ قهوه‌ای و انگورهای قرمز یا ارغوانی به رنگ‌های مختلفی از قرمز تغییر رنگ می‌دهند.

3. ترک خوردن و ریزش حبه‌ها

یکی از نشانه‌های بارز بیماری‌های قارچی در انگور، ترک خوردن و ریزش دانه‌های خوشه است. در مورد سفیدک پودری، وقتی میوه‌ها به مرحله رسیدگی می‌رسند، قارچ باعث می‌شود قسمت‌هایی از پوست حبه که آلوده شده‌اند رشد نکنند، در حالی که بخش سالم ادامه به رشد می‌دهد.

همین اختلاف رشد باعث ایجاد ترک روی حبه شده و دانه داخلی قابل مشاهده می‌شود. پس از ترک خوردن، این دانه‌ها ممکن است خشک شوند یا به وسیله قارچ‌های دیگری مانند Botrytis cinerea دچار پوسیدگی شوند.

در بیماری سفیدک داخلی یا همان سفیدک دروغین، ترک‌ خوردگی حبه‌ها در طول دوره رشد و بزرگ شدن بسیار شایع است و همچنین ریزش حبه‌ها باعث کاهش تراکم خوشه می‌شود.

دانه‌هایی که نه می‌ریزند و نه ترک می‌خورند، اغلب ظاهر کدر و خاک ‌آلودی پیدا می‌کنند که تأثیر منفی زیادی بر کیفیت و بازارپسندی محصول خواهد داشت.

4. نکروز و سوراخ شدن برگ‌ها

برخی بیماری‌های قارچی در تاک‌ها باعث مرگ بافتی (نکروز) و سوراخ شدن برگ‌ها می‌شوند که این علائم از نشانه‌های مهم آلودگی به شمار می‌روند.

برای نمونه، قارچ آنتراکنوز (Sphaceloma ampelinum) معمولا لکه‌هایی قهوه‌ای‌ رنگ و مدور روی برگ‌ها و سرشاخه‌های جوان به وجود می‌آورد که حالت نکروزه دارند.

این لکه‌ها اغلب به صورت حلقه‌های متحدالمرکز دیده می‌شوند. با پیشرفت بیماری، برگ‌ها ممکن است بریزند و سرشاخه‌ها خشک شوند.

به طور کلی، بیماری‌های قارچی می‌توانند باعث پیچ‌ خوردگی برگ‌ها، ریزش زودرس آن‌ها، لکه‌دار شدن میوه‌ها و حتی باز نشدن جوانه‌ها شوند.

در فصل پاییز نیز لکه‌های قارچی معمولا به رنگ قهوه‌ای تغییر رنگ می‌دهند. شناخت این علائم از همان مراحل اولیه آلودگی، به باغداران این امکان را می‌دهد که با اتخاذ اقدامات به ‌موقع، از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کرده و سلامت تاکستان خود را حفظ کنند.

راهکارهای پیشگیری از بیماری‌های قارچی در تاکستان

پیشگیری همیشه یک قدم جلوتر از درمان است! احتمالا می‌دانید که مبارزه با قارچ‌ها زمانی دشوارتر می‌شود که بیماری در سطح باغ گسترش پیدا کرده باشد. اما خوشبختانه با چند اقدام ساده و علمی، می‌توان احتمال آلودگی را به حداقل رساند.

۱. گردش هوای مناسب و دسترسی به نور خورشید

یکی از مهم‌ترین اصول برای جلوگیری از رشد قارچ‌ها، فراهم کردن جریان هوای آزاد در بین شاخه‌ها و دریافت کافی نور خورشید است. در تاکستان‌هایی که درختان خیلی نزدیک به هم کاشته شده‌اند یا نور کافی به همه بخش‌ها نمی‌رسد، رطوبت بیشتری باقی می‌ماند.

برای کاهش این رطوبت و پیشگیری از شیوع بیماری، بهتر است از ابتدا فواصل کاشت اصولی رعایت شود. همچنین با ایجاد فضای باز بین شاخه‌ها (چه از طریق هرس، چه از طریق تربیت مناسب)، می‌توان نفوذ نور و هوا را بهبود بخشید و محیط را برای قارچ‌ها نامطلوب کرد.

۲. هرس منظم و حذف بخش‌های آلوده

هرس دقیق و به ‌موقع نه تنها به شکل ‌دهی درخت کمک می‌کند، بلکه یک ابزار موثر در پیشگیری از بیماری‌هاست. با حذف شاخه‌های ضعیف یا بیمار، هم جریان هوا بهتر می‌شود و هم مواد غذایی به شاخه‌های سالم می‌رسد.

مطالعه بیشتر : هرس درختان انگور

هرس بهداشتی، که شامل بریدن شاخه‌های آلوده به قارچ یا آسیب ‌دیده توسط آفات است، باعث کاهش منابع آلوده در باغ می‌شود. همچنین در طول فصل رشد، می‌توان با انجام هرس سبز (مانند حذف برگ‌های اضافی یا خوشه‌های کم‌بار)، سلامت عمومی درخت را حفظ کرد.

۳. استفاده از سیستم تربیتی روسیمی

تربیت تاک‌ها به روش روسیمی یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قارچی است. در این سیستم، شاخه‌ها روی سیم‌های افقی قرار می‌گیرند و به‌ خوبی در فضا پخش می‌شوند. این کار باعث می‌شود که نور و جریان هوا به صورت یکنواخت به همه بخش‌های گیاه برسد.

۴. پاکسازی باغ و جمع ‌آوری بقایای آلوده

یکی از بخش‌های اغلب نادیده گرفته ‌شده اما بسیار مهم در مدیریت قارچ‌ها، حفظ بهداشت محیط باغ است. برگ‌ها، میوه‌ها و شاخه‌های آلوده که روی زمین افتاده‌اند، منبع اصلی اسپور قارچ‌ها برای فصل بعدی هستند.

در اواخر پاییز، برگ‌های ریخته ‌شده را جمع‌ آوری کرده و ترجیحا بسوزانید. همچنین می‌توانید در ابتدای بهار اطراف پایه بوته‌ها را مالچ ‌پاشی کنید تا هاگ‌های قارچی که زمستان را در خاک گذرانده‌اند، غیرفعال شوند.

برای مشاهده انواع نهال میوه لیبل دار جهاد کشاورزی روی عبارت"خرید نهال" کلیک نمایید.

درمان قطعی قارچ‌های انگور با قارچ‌کش‌

زمانی که اقدامات پیشگیرانه کافی نباشد، استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب می‌تواند راه نجات تاکستان شما باشد. انتخاب قارچ‌کش مناسب برای هر نوع قارچ درخت انگور، اساس درمان قطعی محسوب می‌شود.

در جدول زیر، برخی از موثرترین قارچ‌ها را آورده‌ایم:

نام قارچ‌کش	بیماری هدف	روش مصرف	دوز پیشنهادی
فوزتیل آلومینیوم	سفیدک داخلی	محلول ‌پاشی برگ	۲.۵ در هزار
گوگرد میکرونیزه	سفیدک پودری	گردپاشی یا محلول‌ پاشی	۱۵۰ تا ۴۰۰ گرم در ۱۰۰ مترمربع
بنومیل	پوسیدگی سیاه	محلول ‌پاشی در بهار	۲ در هزار
کاپتان + توپاس	آنتراکنوز	محلول‌ پاشی در دو نوبت	۲ در هزار + ۱۲۵ سی‌سی در ۱۰۰۰ لیتر
فسفیت پتاسیم	همه بیماری‌های قارچی	محلول ‌پاشی عمومی	۲ تا ۳ در هزار

بهترین زمان برای استفاده از قارچ‌کش

برای کنترل بهتری بیماری‌های قارچی در درختان انگور، دانستن زمان مناسب برای مصرف قارچ‌کش‌ها بسیار مهم است. در این راستا، بهتر است قارچ کش‌ها را در یکی از زمان‌های زیر استفاده کنید:

• مرحله تورم جوانه‌ها

• پس از ریزش گلبرگ‌ها و تشکیل میوه

• زمان تغییر طعم غوره‌ها

راه‌ حل نهایی برای داشتن تاکستان سالم!

مبارزه با بیماری‌های قارچی در انگور، تنها زمانی نتیجه ‌بخش خواهد بود که از پایه و اساس به درستی آغاز شود. یکی از مهم‌ترین عوامل در کنترل این بیماری‌ها، انتخاب نهال‌های سالم و مقاوم به قارچ‌هاست.

ما در مجموعه رویال نهال، با سال‌ها تجربه در زمینه تولید و عرضه انواع نهال انگور خارجی و اصلاح ‌شده، به باغداران کمک می‌کنیم تا از همان ابتدا، تاکستانی سالم و مقاوم پایه‌ گذاری کنند.

نهال‌هایی که از رویال نهال تهیه می‌کنید، علاوه بر تطابق با اقلیم‌های مختلف ایران، در برابر بسیاری از بیماری‌های قارچی رایج نیز مقاومت بالاتری دارند.

اگر به دنبال سرمایه ‌گذاری بلندمدت در باغداری هستید، انتخاب نهال‌های استاندارد از یک مرکز معتبر، مهم‌ترین قدم شماست!