نقش آزمایش خاک برای باغ و مزارع

شاید کشاورزان زیادی تجربه کرده باشند یک سال باغشان محصول خوبی داده باشد اما سال بعد با همان کود و آبیاری بازدهی خوبی نداشته باشند. اندازه میوه‌ها کوچک باشد، برگ درختان زرد شود یا میوه‌ها طعم خوبی نداشته باشند. باغداران در این مواقع فکر می‌کنند مشکل از بذر یا آب است، اما مشکل اصلی در خاکی است که محصول را کاشته‌اند و اینجاست که نقش آزمایش خاک مشخص می‌شود.

آزمایش خاک، مانند چکاپ بدن انسان است همانطور که پزشک بدون آزمایش برای انسان دارو تجویز نمی‌کند. بدون آزمایش خاک نیز نباید به درختان کود بدهیم. با آزمایش خاک کشاورزی، عناصر مغذی خاک، PH و میزان شوری خاک مشخص می‌شود و با توجه به کمبود‌ها باید کود مناسب خاک استفاده شود. شاید ابتدا فکر کنید هزینه آزمایش خاک زیاد است اما در واقع با کاهش میزان استفاده از کود و پرثمر شدن باغ، چند برابر هزینه آزمایش خاک جبران می‌شود و علاوه بر این زمین برای سال بعد نیز حاصلخیز باقی می‌ماند.

در این راهنما از وب سایت رویال نهال در مورد نحوه آزمایش خاک، زمان مناسب برای انجام آزمایش، فواید و تفسیر آزمایش خاک صحبت خواهیم کرد تا ببینید یک آزمایش ساده چقدر می‌تواند سوددهی باغتان را بیشتر کند.

اهمیت آزمایش خاک کشاورزی

اهمیت آزمایش خاک کشاورزی در این است که نشان می‌دهد خاک از نظر عناصر غذایی مانند روی، نیتروژن، پتاسیم و فسفر در چه وضعیتی است. با توجه به تفسیر نتایج آزمایش می‌توان برنامه کوددهی مناسبی تنظیم کرد به علاوه اگر خاک بیش از حد شور باشد یا میزان PH آن مناسب نباشد با اصلاح خاک می‌توان از خسارت‌های احتمالی در آینده جلوگیری کرد.

یکی دیگر از فواید آزمایش خاک انتخاب گیاه مناسب کاشت است. به عنوان مثال ممکن است خاک برای کاشت گندم مناسب باشد اما صیفی جات نه، یا مثلا درخت گردو برای رشد نیاز به خاک با پتاسیم بالا دارد. با انجام منظم آزمایش هر 3-2 سال یکبار و تفسیر نتایج آن نقش آزمایش خاک در افزایش بهره‌وری از زمین‌های کشاورزی بیشتر از قبل مشخص می‌شود.

چگونه از خاک باغ برای آزمایش نمونه برداری کنیم؟

نمونه برداری از خاک جزء مهم‌ترین مراحل برای آزمایش خاک کشاورزی است. بسیاری از کشاورزان تصور می‌کنند نمونه برداری یعنی برداشت یک مشت خاک از زمین و تحویل آن به آزمایشگاه. اما نمونه برداری باید در شرایط استریل و عمق مناسب انجام شود در غیر این صورت نتیجه آزمایش، وضعیت خاک را به درستی نشان نخواهد داد. نحوه نمونه برداری از خاک با توجه به شیب زمین، رنگ و بافت خاک و نحوه آبیاری متفاوت است.

الگوی خاک برداری از زمین به این صورت است که اگر زمین از نظر رنگ و بافت خاک، شیب و نحوه آبیاری یکسان باشد با حرکت زیگزاگی یا Z شکل از فواصل مختلف نمونه برداری کرد. اما اگر زمین شرایط یکسانی از نظر شیب و بافت ندارد بهتر است زمین را به چند قطعه تقسیم کرد و به همین روش نمونه برداری را انجام داد.

مقدار نمونه خاک برای هر هکتار زمین، حدود 1 کیلوگرم است و نمونه‌ها باید در کیسه یا ظرف پلاستیکی خشک جمع آوری شوند. عمق نمونه برداری از زمین نیز با توجه به نوع محصول و عمق نفوذ ریشه متفاوت است. در زمین‌های زراعی که ریشه نفوذ زیادی در خاک ندارد عمق مناسب برای نمونه برداری صفر تا 30 سانتی‌متر است. اما در باغ‌هایی که ریشه درختان عمیق‌تر است نمونه برداری از سه عمق 30-0، 60-30، 90-60 سانتی متری باید انجام شود.

همچنین مشخصات مربوط به زمین، مانند عمق باید روی کیسه‌ها نوشته شده و در سریعترین زمان به یک آزمایشگاه معتبر تحویل داده شود. با رعایت این اصول ساده می‌توان اطلاعات مفیدی از خاک به دست آورد که از مصرف بی رویه کود جلوگیری کرده و به حاصلخیزی زمین و افزایش بازدهی آن کمک می‌کند.

مطالعه بیشتر : هیومیک اسید چیست و چه تاثیری بر خاک و گیاه دارد؟

بهترین زمان برای آزمایش خاک چه فصلی از سال است؟

زمان مناسب نمونه برداری یکی از موارد مهمی است که تاثیر زیادی در دقیق بودن نتایج آزمایش خاک کشاورزی دارد. بهترین زمان معمولا اواخر زمستان تا اوایل بهار و اواخر پاییز است یعنی زمانی که کشاورز باغ را برای کوددهی آماده می‌کند. با انجام آزمایش خاک در این بازه زمانی باغدار بهتر می‌داند زمین به چه عناصر غذایی نیاز دارد و چه نوع کودی باید مصرف کند. در واقع در این فصول نقش آزمایش خاک در افزایش عملکرد و کاهش هزینه‌های کشاورزی پررنگ‌تر است.

اگر قصد دارید نهال جدید بکارید بهتر است آزمایش خاک را قبل از کاشت انجام دهید تا اگر خاک نیاز به اصلاح PH یا شوری داشته باشد به موقع انجام شود. این کار از بروز مشکلات در سال‌های بعد جلوگیری می‌کند و نهال در همان سال اول رشد خوبی خواهد داشت.

اگر زمینتان زراعی است بهترین زمان برای آزمایش خاک قبل از کاشت محصول یا بعد از برداشت است. در این بازه زمانی خاک در حالت طبیعی قرار دارد و نتایج آزمایش دقیق‌تر است. برای گیاهانی که رشد چندساله دارند مانند درختان میوه، چمن و تاک بهتر است آزمایش خاک قبل از کاشت انجام شده و هر 3-2 سال یکبار تکرار شود. اما اگر محصول فصلی است مانند گندم و جو هر 2 سال یکبار کافی است. باید دقت داشته باشید هنگام نمونه برداری، زمین رطوبت نسبی داشته باشد یعنی خشک یا بیش از حد خیس نباشد.

چطور جواب آزمایش خاک کشاورزی را تفسیر کنیم؟

زمانی که نمونه خاک زمین به آزمایشگاه ارسال شود، متخصصین و کارشناسان آزمایشات مختلفی روی آن انجام می‌دهند. این آزمایشات شامل عناصر مغذی خاک مانند روی، پتاس، ازت و فسفر، میزان شوری خاک و اسدیته آن است. در واقع نقش آزمایش خاک در فهمیدن اعداد و ارقام نیست، کشاورز باید بتواند این اعداد را تفسیر کند و به اطلاعات مفیدی از جمله:

• نوع خاک: یعنی خاک زمین سبک است یا سنگین، رسی است یا شنی و چه نوع گیاهی برای کاشت در این خاک مناسب است.

• تشخیص کمبود‌ها و نقاط قوت خاک: با دانستن اینکه کدام عناصر مغذی در خاک کم یا زیاد هستند، می‌توانند نوع و مقدار کود مناسب را تشخیص دهند و از هزینه‌های اضافی جلوگیری کنند.

در واقع کشاورزان با تفسیر درست آزمایش خاک می‌توانند گیاهان سازگار با خاک را انتخاب کنند و ازآسیب به محیط زیست جلوگیری کنند. این همان نقش آزمایش خاک در کشاورزی مدرن می‌باشد.

تفسیر پارامتر‌های آزمایش خاک کشاورزی

نقش آزمایش خاک کشاورزی در بررسی وضعیت زمین، مواد مغذی مورد نیاز و کوددهی ضروری است. اگر نمونه برداری از زمین با دقت انجام شود و نتیجه آزمایش به درستی تفسیر شود کشاورز می‌تواند با هزینه کمتر محصول بیشتر و با کیفیت‌تری برداشت کند. برگه آزمایش شامل پارامتر‌هایی است که در ادامه آنها را به به طور کامل تفسیر خواهیم کرد.

PH یا اسیدیته خاک

ph خاک از مهم‌ترین پارامتر‌هایی است که هنگام آنالیز خاک باید به آن دقت کرد. اگر PH خاک در بازه 7-0 باشد خاک اسیدی و اگر در بازه 14-7 باشد خاک قلیایی می‌باشد. عناصر غذایی ماکرو (ازت، پتاس و فسفر) و میکرو (آهن، روی، منگنز) در PH‌ بین 6.5-5.5 در خاک حل شده و برای گیاه قابل جذب هستند. اگر میزان اسیدیته خاک زیاد باشد گیاهان با کمبود مواد مغذی روبه رو می‌شوند و باید PH خاک اصلاح شود.

میزان مواد آلی خاک

پارامترOM نشان دهنده مقدار مواد کربن‌دار خاک است. خاک‌هایی که حاصلخیز هستند این مقدار برابر یک است اما ممکن است تا نیم کاهش پیدا کند.

هدایت الکتریکی خاک

پارامتر ECکه میزان شوری خاک را نشان می‌دهد، مقدار یون‌های حل شده در خاک هستند. هر چقدر شوری خاک بیشتر باشد جذب مواد مغذی از خاک کمتر می‌شود.

مطالعه بیشتر : روش های موثر در تقویت کردن خاک نهال

نوع بافت خاک

یکی از مهم‌ترین بخش‌های تفسیر آزمایش خاک نوع بافت خاک است. یعنی میزان سبکی، سنگینی و توانایی خاک در جذب آب و مواد مغذی است. بافت خاک در برگه آزمایش با سه عدد نمایش داده می‌شود که میزان شن، رس و لای را نشان می‌دهد. از روی نسبت این اعداد می‌توان فهمید خاک سبک (شن) یا سنگین (رس) است. اهمیت این بخش در نقش آزمایش خاک به این صورت است که کدام گیاه برای کاشت در این خاک مناسب است.

مقدار عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم

این عناصر غذایی که به آن ماکرو نیز می‌گویند به طور مستقیم روی رشد، باردهی و کیفیت محصول تاثیر دارند. اگر مقدار این عناصر مشخص شود می‌توان توصیه کودی حاصل از آزمایش خاک را تنظیم کرد. مقدار فسفر مورد نیاز در خاک حدود 15 PPM است اگر از این مقدار کمتر باشد باید کود فسفاته استفاده شود اما اگر از 30 PPM بیشتر باشد در صورت استفاده از کود، مواد مغذی مانند آهن قابل جذب نخواهند بود.

عنصر پتاسیم به افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی و کم آبی کمک می‌کند و مقدار طبیعی آن در بازه 300-500 PPM است اگر از این مقدار کمتر باشد باید با کود‌های پتاسه خاک را تقویت کرد.

نیتروژن یا ازت از جمله عناصر اصلی غذایی است که نقش مهمی در رشد ریشه، ساقه و برگ دارد. این عنصر به شکل‌های مختلفی در خاک وجود دارد اما فقط دو فرم آمونیوم و نیترات برای گیاه قابل جذب هستند. مقدار بهینه نیترات در خاک بین 20-30 PPM است اگر از این مقدار کمتر باشد گیاه زرد شده و رشد آن کم می‌شود. و زیادی آن نیز باعث رشد رویشی گیاه شده و میوه آن بی کیفیت خواهد بود.

میزان آهک (TNV)

یکی دیگر از پارامتر‌های مهم در تفسیر آزایش خاک کشاورزی میزان آهک است. وجود مقدار معین آهک در خاک PH آن را کم کرده و به تعادل شیمیایی آن کمک می‌کند اما اگر میزان آهک خاک زیاد باشد PH آن زیاد شده و جذب مواد مغذی مانند روی، آهن و فسفر مختل می‌شود. مقدار 3-0 درصد آهک برای گیاهان قابل تحمل است اما اگر از این مقدار بیشتر باشد، باید با هیومیک اسید و مواد آلی اصلاح شود.

هزینه کامل آزمایش خاک برای یک هکتار چقدر است؟

هزینه آزمایش کامل خاک، براساس پارامتر‌های اندازه گیری شده متفاوت بوده و به عوامل زیر بستگی دارد:

تعداد نمونه‌ها و پارامتر‌های مورد آزمایش:

اگر فقط پارامتر‌های پایه‌ مانند میزان اسیدیته خاک، میزان شوری خاک، پتاسیم، نیتروژن و فسفر اندازه گیری شوند، قیمت آزمایش خاک کمتر خواهد بود. اما در صورت اندازه گیری پارامتر‌هایی مانند ریزمغذی‌ها، مواد آلی، کاتیون‌ها و بافت خاک هزینه بیشتری خواهد داشت.

آزمایشگاه‌های مجهز و تخصصی:

اگر آزمایشگاه به دستگاه‌های به روز مجهز باشد و تفسیر تخصصی انجام دهد نسبت به آزمایشگاه‌های کوچک و محلی قیمت آنالیز خاک بیشتر است.

اندازه‌گیری فلزات سنگین و سموم:

اگر نیاز باشد فلزات سنگین، پسمانده سموم کشاورزی و شوری زیاد به صورت تخصصی بررسی شوند هزینه آزمایش خاک بیشتر است.

هزینه آزمایش خاک کشاورزی با پارامتر‌های پایه بین 1تا 3 میلیون تومان است. که اگر آزمایشگاه تخصصی باشد یا پارامتر‌های دیگری نیز اندازه گیری شوند میزان هزینه بیشتر خواهد بود.

برای مشاهده انواع نهال میوه سردسیری و گرمسیری روی عبارت خرید نهال کلیک کنید.

جمع بندی، افزایش محصول و کاهش هزینه‌ها با آزمایش خاک

آزمایش خاک یکی از مهم‌ترین ابزار‌ها برای هر کشاورز است که به شناسایی دقیق وضعیت خاک، کمبودها و برنامه ریزی کوددهی کمک می‌کند. نقش آزمایش خاک تنها به اعداد و ارقام محدود نمی‌شود بلکه به باغدار کمک می‌کند از هزینه‌های اضافی کود جلوگیری کند، گیاه مناسب زمین انتخاب کند و مشکلات شایع مانند زرد شدن برگ‌ها و کاهش رشد گیاه را تشخیص داده و اصلاح کند.

اگر می‌خواهید قبل از کاشت، از وضعیت واقعی خاک مزرعه یا باغ خود آگاه شوید با کارشناسان رویال نهال در ارتباط باشید. تیم تخصصی رویال نهال از مرحله نمونه‌برداری استاندارد تا تحلیل تخصصی و ارائه برنامه کودی متناسب با شرایط زمین، همراه شماست تا خاکی سالم‌تر و محصولی پربازده‌تر داشته باشید.

سوالات متداول

چگونه شوری و EC خاک را کاهش دهیم؟

برای کاهش شوری و تنظیم EC خاک، بهترین راهکار استفاده از کود‌های کم نمک و افزودن مواد آلی مانند کمپوست و کود حیوانی پوسیده است.

چه زمانی قبل از کاشت باید خاک را آزمایش کرد؟

بهترین زمان قبل از کشت نهال یا محصول جدید است، یعنی وقتی خاک در حالت طبیعی و رطوبت متوسط قرار دارد. برای گیاهان چندساله، آزمایش خاک قبل از کاشت اولیه و سپس هر 3-2 سال یکبار توصیه می‌شود، و برای محصولات زراعی مانند گندم و جو، هر دو سال یک‌بار کافی است.

نقش آزمایش خاک برای تشخیص علت زرد شدن برگ درختان چیست؟

زرد شدن برگ درختان اغلب به دلیل کمبود مواد مغذی مانند روی، نیتروژن و فسفر است که با انجام آزمایش و کوددهی مناسب می‌توان کمبود مواد را جبران کرد.

برای کاشت نهال گردو چه فاکتورهایی در خاک باید سنجیده شود؟

کاشت نهال گردو باید در خاک با بافت متوسط و عمیق انجام شود، همچین میزان PH آن بین 7-6 باشد. مواد مغذی مورد نیاز نهال گردو فسفر، پتاسیم و نیتروژن هستند.

نقش آزمایش خاک برای باغ و مزارع