علت شوری خاک و راه های مقابله با آن

علت شوری خاک و راه های مقابله با آن:

شاید بارها اصطلاح شوری خاک را شنیده باشید و میزان نمک موجود در خاک را شوری خاک می گویند که با ابزارهای مخصوص قابل اندازه گیری و تخمین است. چنین مشکلی معمولا در اکثر مناطق خشک ظاهر می شود، البته خاک های نمکی در مناطق مرطوب و ساحلی نیز وجود دارد. برخی از خاک ها نیز با مشکلات جدی روبرو هستند زیرا باغداران به روش های غیراصولی آبیاری می کنند.

برای تخمین شوری خاک، عصاره خاک را با دستگاه سانتریفیوژ بررسی و میزان نمک تخمین زده می شود که البته این روش یک روش آزمایشگاهی است. روش ساده تری نیز وجود دارد که با رسانایی آب و هدایت های الکتریکی توسط دستگاه های AC اندازه گیری می شود.

شوری خاک تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر رشد گیاه دارد، در برخی موارد باعث نیاز گیاه به آبیاری بیشتر و در برخی موارد باعث کاهش قابل توجه نفوذپذیری خاک می شود. به طور کلی می توان گفت که خود شوری خاک از رشد مناسب درختان یا گیاهان جلوگیری می کند.

لازم به ذکر است که اثربخشی بستگی به نژاد انتخابی شما دارد، در برخی موارد برخی از رقم ها به شوری خاک بسیار حساس هستند و رشد آنها در چنین خاکی باعث توقف رشد آنها می شود، در موارد دیگر برخی از رقم ها مقاومت خوبی در برابر شوری دارند که چنین عددی باید برای خاک های نمکی در نظر گرفته شود تا کارایی لازم را به دست آورد.البته میزان شوری خاک نیز باید تعیین شود در برخی موارد ممکن است شوری خاک بیش از حد باشد در چنین شرایطی حتی ارقام مقاوم نیز عملکرد مطلوبی نخواهند داشت.

عوامل شوری خاک:

عوامل زیادی بر شوری خاک تأثیر می گذارند که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم.

1: نوع آبیاری:

املاح و میزان نمک موجود در آب تاثیر مستقیمی بر شوری خاک خواهد داشت و به همین دلیل همواره باید میزان مواد و عناصر موجود در آب بررسی شود.

2: نوع کوددهی:

برخی از کودها خود حاوی مقدار زیادی نمک هستند که بر شوری خاک تأثیر می گذارد، مانند سولفات آمونیوم که باید از مصرف بیش از حد آن اجتناب شود.

3: سیستم آبیاری اصولی:

همانطور که گفته شد نوع و میزان آبیاری در شوری خاک موثر خواهد بود. در روش قطره ای مقدار آب و نمک به صورت جانبی حرکت می کند و تاثیر کمتری روی خاک خواهد داشت.

4: ویژگی های زمین کشاورزی:

همیشه توصیه می شود زمین را قبل از کاشت از نظر خاک ورزی پایه و زهکشی آماده کنید، زیرا زهکشی ضعیف منجر به شوری خاک می شود که در چنین شرایطی خاک بستر رشد هیچ محصولی نخواهد بود.

5: تبخیر شدید:

هنگامی که آب در اثر حرارت و رطوبت زیاد تبخیر می شود، تجمع املاح افزایش می یابد و قسمت های سطحی خاک شور می شود و تا زمانی که آبیاری عمیق انجام نشود، شوری خاک از بین نمی رود.

6: بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی:

هنگامی که سطح آب در زیر زمین بالا می رود و در چنین شرایطی، مواد محلول موجود در آن مستقیماً به همراه آب به داخل خاک آورده می شود.

7: انتقال نمک توسط باد:

زمین های نزدیک دریا تحت تأثیر بادها قرار می گیرند و نمک های موجود در دریا به ساحل می آیند و به مناطق مجاور منتقل می شوند.

8: ریزش باران های شور:

این اتفاق معمولا در نزدیکی مناطق صنعتی اتفاق می افتد.

9: انتقال املاح:

با انتقال املاح محلول در آب از اراضی مرتفع و انتقال املاح به مناطق پایین دست با کمک آب در شوری خاک موثر خواهد بود.

راه های مقابله با شوری خاک:

شوری خاک اثرات منفی زیادی دارد که ممکن است منجر به عدم دستیابی محصولات کشاورزی به عملکرد مطلوب شود، بنابراین باید با این مشکل مقابله و با آن مبارزه کرد. یکی از موثرترین راه ها برای مبارزه با شوری خاک پایدار نگه داشتن زمین های کشاورزی است که البته روشهای متفاوتی وجود دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.

• کودهایی هستند که درصد شاخص شوری پایینی دارند، بنابراین کشاورزان و باغداران باید در تامین عناصر اساسی و تغذیه محصولات به نوع کود دقت کنند و حتما از کودهایی با شاخص شوری پایین استفاده کنند.

• همانطور که گفته شد زهکشی عمیق و اساسی یکی از راه های مبارزه با شوری خاک است، در واقع این زهکشی عمیق سطح خاک را تا حدودی شستشو می دهد و نمک موجود در سطح خاک را از بین می برد.

• از واریته هایی استفاده کنید که مقاومت خوبی در برابر شوری خاک یا مقاومت به خشکی دارند، زیرا این گونه ها به دلیل نیاز به آب کمتر، نمک کمتری جذب می کنند.

• استفاده از سیستم آبیاری نوین موثرتر از روشهای سنتی قبلی در کاهش یا نداشتن شوری خاک در اراضی کشاورزی.

• مخلوط کردن آب های شور و آب های شیرین نیز می تواند در مبارزه با شوری خاک موثر باشد، البته این روش در کاهش شوری خاک موثرتر است.

• در بعضی جاها ممکن است تجمع نمک بیشتر باشد و در کاشت بذر باید دقت شود که مکانی با درصد نمک کمتر انتخاب شود.

•کاهش دوره آبیاری و کاهش دفعات آبیاری باعث کاهش غلظت مواد محلول و کاهش شوری خاک می شود.

• روش موثر دیگر برای کاهش شوری خاک، ترکیب خاک با خاک های اصلاح کننده است، یعنی خاک شور را با سایر خاک های دیگر مخلوط کرده این باعث می شود پی اچ قلیایی خاک کاهش پیدا کند و در نتیجه شوری خاک کمتر خواهد شد. البته این عمل ساختار فیزیکی خاک را نیز اصلاح می کند و به طور کلی موثر و مفید خواهد بود.

به عنوان نکته پایانی باید به این نکته اشاره کرد که هر یک از روش ها فقط می تواند در کاهش شوری خاک موثر باشد و شوری خاک را به طور کامل و دائمی از بین نخواهد برد البته برای رفع شوری خاک باید اقدامات اساسی انجام شود. زیرا بسیاری از زمین های حاصلخیز و مستعد به دلیل شوری خاک بایر و غیرقابل استفاده باقی می مانند.

علت شوری خاک و راه های مقابله با آن